Hava Aracı BOY Faaliyetleri ile İlgili Genel Değerlendirme ve Öneriler

Genel Değerlendirme

1.    Son yıllarda gelişme hızı yeniden yükselen havacılık ve Türkiye’nin konu ile ilgili sahip olduğu fırsat ve güçlü yönler, hava aracı BOY konusunda ulusal yatırımların gelişmesine neden olmuştur. Bu gelişmeler, doğal olarak örgün öğretim kurumlarında yeni program, uygulama ve kontenjan artışlarına neden olmuştur.

2.    Havacılık otoritesinin, hava aracı BOY alanının (motor, komponent hariç) uçak bakımı faaliyetlerine yönelik yaptığı güncel belirlemeler esas alınarak, ulusal ölçekte mevcut öğretim programlarında, aşağıdaki değerlendirmeleri yapabilmek olanaklıdır:

·         İlgili otorite tarafından yayınlanan standartlarda, bu alanda askari öğretim seviyesi dikkate alınmış ve mesleki kariyerin gelişiminde (akademik öğretim geçmişine dayalı) onaylı bakım kuruluşlarında çalışma süresini de bir ön koşul olarak ortaya konulmuştur. Diğer bir ifade ile öğretim seviyesi, onaylı bakım kuruluşlarında çalışma süresini değiştirmektedir.

Mevcut belirlemelere göre, örneğin bir hava aracı tipinde B1/B2 kategorisinde onaylayıcı teknisyen olabilmek için;

o  Okul geçmişlerine bağlı olarak;

§  Normal lise mezunlarının 5 yıl,

§  Meslek ve teknik tise mezunlarının 3 yıl,

§  SHY-147 temel eğitim sertifikalı yüksek öğretim kurumu mezunlarının 2 yıl,

onaylı bakım kuruluşlarında çalıştığının belgelendirilebilmesi,

o  SHY-147 sınav merkezinde ilgili modüllerin tamamında başarılı olunması,

o  İlgili otoriteden bu yöndeki yetki belgesinin (lisans) alınması,

o  Bu lisansın, çalışılan SHY-145 onaylı bakım kuruluşunun bakım el kitabına uygun görevlendirme yapılması,

gereklidir. EASA Part 66 lisanslarında da belirtilen aşamaların EASA onay ve belirlemelerine uygun yapılması gereklidir.

Uçak bakımı yanında, motor ve komponent alanlarına özgün lisanslandırma esasları da belirlenme aşamasındadır.

·         Hava aracı BOY alanında uçak bakımı alanı ile ilgili otorite tarafından belirlenen şartlara rağmen, bu alanda (Mühendislik alanı hariç),

o  Üç farklı seviyede (ortaöğretim, önlisans ve lisans) öğretim programı vardır.

o  Toplam 1030 adet/yıl öğrenci kontenjanı bulunmaktadır.

o  Lisans seviyesinde ikinci öğretim uygulamaları oranı da zaman içinde artış eğilimi göstermiştir.

·         Uluslararası geçerliliğe sahip referans seviyeleri ve otorite tarafından yapılan belirlemeler mevcut olmasına rağmen, önlisans ve/veya (bazı alanlarda) ortaöğretim seviyesinde yetiştirilebilecek iş gücü için öğretim seviyesi lisans seviyesine kadar yükseltilmiştir.

Öneriler

1.    Hava aracı BOY endüstrisine iş gücü yetiştiren temel öğretim programlarında;

·         Yetiştirilen öğrenci sayılarının görev alacakları kurumlarda mevcut ve planlanan işgücü kapasitelerine uyumu,

·         Uygulanan öğretim programlarının içerik, uygulama detay ve seviyelerinin;

o    İş uyumu ve bireysel kariyer beklentilerini karşılanması,

o    Yapılan yatırımların verimliliğini sağlayabilmesi,

temel kriter olmalıdır. Mevcut ve gelecekte açılacak öğretim programların seviyesi, sayısı ve uygulama şekli de güncel ve gelecek endüstriyel ihtiyaç değerlendirilerek belirlenmelidir.

2.    İşgücü öğretim seviyelerinin farklılaşması ve gerekenden daha yükseğe çıkarılması;

·         İş açısından;

o    Personel nitelik fazlalığı (Over qualification),

o    İş gücü yoğun basit iş operasyonlarının detaylarında uzmanlaşma düşüklüğü,

·         Birey açısından;

o    Beklenti yüksekliği,

o    İş niteliği düşüklüğü,

o    Zamanla akut hale gelen motivasyon kaybı,

yaratmaktadır. Bu durum, -en genel hali ile- çok değerli ulusal bir kaynağın uygun kullanılamamasına neden olmaktadır. Gerekli potansiyel var ve şartlar da müsait iken ulusal hava aracı BOY faaliyetlerinde pazar beklentilerini karşılayabilecek yapı değişiklikleri gerçekleştirilmelidir.

3.    Hava aracı BOY faaliyetlerinde küresel ve ulusal beklentileri karşılanabilmesi “nicelik ve nitelikleri ile endüstrinin ihtiyacına ve amacına TAM UYUMLU meslek edindirilmiş ve istihdam edilmiş iş gücü” oluşturulabilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, yakın dönemden başlayarak;

·         Uluslararası normların geçerliliğinin her seviyede sağlanması ve endüstriyel ihtiyaca uygunluk için Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun belirlemeleri de dikkate alınarak öğretim seviyesi ve içeriğinin “işe tam olarak uyan nitelik ve bilgi (ne eksik - ne fazla)” anlayışının hakimiyeti,

·         İşgücü verimliliği, iş hakimiyeti ve etkin faaliyete en uygun öğretim seviye ve program yapılarının belirlenmesi,

·         Havacılık konusunda faaliyet gösteren liselerde öğretim görenlere bir avantajın öncelikle sağlanması ve bu alana ilginin artırılması için lise mezunlarında aranan, onaylı bakım kuruluşlarında belgelendirilecek çalışma süresinin,

o    Normal lise mezunlarının 5 yıl,

o    Meslek Lise mezunlarının 4 yıl,

o    Havacılık programına sahip Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi mezunlarının 3 yıl,

olarak yeniden düzenlenmesi,

·         Meslek sahibi olma ve kariyer gelişimi süreçlerinde endüstri uzmanlarının daha fazla sorumluluk alabilmesini sağlayacak teşvikler geliştirilmesi ve böylelikle yetiştirilecek işgücü ile gerçekleştirilecek faaliyetlerin ülke, sektör, kurum ve kişisel açıdan daha etkili olması,

·         Yüksek ve düşük nitelik gerektiren her iş grubunda uzmanlaşma ile çalışma verimliliğini artıracak uygulama olanaklarının geliştirilmesi,

·         Askeri havacılık alanında bulunan havacılık okulları programlarında da işgücü sertifikasyonun gerektirdiği program düzenlemelerinin yapılması,

·         Havacılık ilişkili öğretim programlarında yetişen işgücünün sivil havacılık endüstrisi yanında (teknopark ve teknokent faaliyetleri de dahil) askeri havacılık ve ilişkili endüstrinin de temel iş gücü kaynağını oluşturması,

·         Hızla artan küresel iş gücü ihtiyacına rağmen, kaybedilecek pazar payını engelleme amacı ile açık veya gizli olarak uygulanan sınırlamalar ve iş gücünün uluslararası dolaşımı konusunda gelişmelerin takip edilmesi, sınırlamalarla mücadele edilmesi ve Türkiye’ye etkisinin analiz edilmesi,

·         Öğretim programlarında;

o    Uçak yanında (otorite tarafından yapılacak düzenlemelere uygun olarak) motor ve komponent bakım ve onarımı alanlarına özgün programların oluşturulması,

o    Her üç bakım faaliyeti alanı (uçak, motor ve komponent)’nda da gelişmiş ve geleceğe yönelik konuların / teknolojilerin kapsanması,

o    Dil ve dil seviyelerinin küresel pazara uygun hale getirilmesi,

amaçlanarak ulusal ölçekte, tüm taraf ve ilgili uzmanların ön yargılardan arınarak katılacağı geniş bir havacılık öğretim şurasının düzenlenmesi uygun olacaktır.

Bu tip bir çalışma neticesinde elde edilecek sonuçların uygulanması ile sağlanacak etkinlik seviyesinin sürekliliği için de -uygun kompozisyonda belirlenmiş- uzmanların veya oluşturulacak (TEI tarafından Ekim 1997'de düzenlenen "Türkiye'de Uçak Motor Sanayi ve Geleceği" konulu panelde önerilen Havacılıkta ULusal Yenilikçi Araştırmalar Merkezi / HULYA’M gibi) havacılık enstitülerinin katkısı sağlanarak havacılık öğretim programlarının bütünleşik bir yapıda geliştirilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmektedir.

Can EREL

Şubat 2012

Kaynakça: 

• Airbus; "Global Market Forecast - 2011-2030: Delivering the Future";  Endüstriyel Tahmin Raporu; 2011. 
• Boeing; "Current Market Outlook - 2011 -2030”; Endüstriyel Tahmin Raporu; 2011. 
• C. EREL; “Gelecek Yüzyıl Teknolojileri ve Teknoloji Yönetimi Yaklaşımı ile Uçak Motor Sanayiinde Ar-Ge"; “Türkiyede Uçak Motor Sanayii ve Geleceği Paneli III Tebliği; 24-25 Ekim 1997; İzmir.
• C. EREL; "Teknoloji Yoğun Havacılık Faaliyetlerinin Konumlanması ve Yapılanması"; MSI Dergisi Makalesi; Ekim 2008; İstanbul.
• C. EREL; “Hava Aracı Bakım, Onarım ve Yenileme (BOY) Faaliyetlerinde Ulusal Çekiciliğin/Etkinliğin Artıtırılması Girişimleri”; V. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı myTECHNIC Bildirisi; 23 Mayıs 2009. 
• C. EREL; “Hava Aracı Bakım, Onarım ve Yenileme (BOY) Endüstrisi ve BOY Faaliyetlerindeki İnsan Kaynağının Mühendis Özelinde İncelenmesi”; IV. Bakım Teknolojileri Konferansı ve Sergisi Açılış Konuşması; 22 Ekim 2009. 
• C. EREL; "Türk Bölgesel Yolcu Uçağı Çalıştayı İhtiyaç Değerlendirmesi"; Türk Bölgesel Yolcu Uçağı Çalıştayı “İhtiyaç” Paneli Tebliği; 18 Mayıs 2010; İstanbul
• C. EREL; " Türkiye’de Havacılık Endüstrisine Yönelik Örgün Akademik Öğretim Programlarının Değerlendirmesi"; MSI Dergisi Makalesi; Ocak 2012; İstanbul.
• I. MISETIC; “Challenges facing Europe’s Airlines”; Aviation Week MRO Europe Conference Association of European Airlines Bildirisi; 24 Eylül 2009. 
• IBM Global Business Sevices; “Keep Them Flying”; Endüstriyel Analiz Raporu; 2008. 
• M. McBRIDE, “Global MRO Forecast, 2011 - 2021”, Aviation Week MRO Asia Conference - TEAM SAI Bildirisi, Endüstriyel Tahmin Raporu; 9 Kasım 2011; Pekin-Çin. 

Orjinal Metin: EREL, Can; “Türkiye’de Hava Aracı “Bakım, Onarım ve Yenileme” (BOY) Alanına Yönelik Örgün Öğretim Programlarının Değerlendirmes”, MSI Aylık Savunma Teknolojileri ve Strateji Dergisi Sayı 076, Şubat 2012.