Hava Aracı BOY Faaliyetleri Hangar Bakımı İçeriği ve İşgücü İhtiyacı

Hava aracı BOY faaliyetlerinde, bugünkü şartlarda;

• Hava araçlarına uygulanan hangar bakımlarında,
• Uçak bakım maliyetinin %80⁺ bölümünün işgücü ve %20^- bölümünün malzeme,
• Motor bakım maliyetinin %25^- bölümünün işgücü ve %75⁺ bölümünün malzeme,
• Komponent bakım maliyetinin %50^- bölümünün işgücü ve %50⁺ bölümünün malzeme,

olduğu bilinmektedir.

• Yılda 150 bin kişinin üzerinde yolcu taşıyabilen tek koridorlu bir yolcu uçağının emniyetle uçuşunu sağlayabilmek, sefer başına, günlük, haftalık ve aylık periyotlarda yapılan diğer bakımların ötesinde, 1-3 yılda bir ortalama 3-4 hafta sürebilecek ve hangar gerektiren üst seviyeli bakım/kontrollere ihtiyaç duymaktadır.

• Hangar bakımlarında, sadece uçak ile ilgili ortalama 24-30 kişilik bir ekip çalışmaktadır. Bu ekibin;4-5 kişisi mekanik ihtisaslı (B1 kategori),
• 2-3 kişisi aviyonik ihtisaslı (B2 kategori) onaylayıcı teknisyen (Certified Staff),
• 18-22 kişisi ise kariyer süreci sonunda B1/B2 olma beklentisine sahip eğitimli yardımcı teknisyenlerden,

oluşur. Bakım bulgularına göre, yapısal onarım, kabin içi, tahribatsız muayyene gibi destekleyici ihtisaslara sahip 5-10 kişilik bir ekip de zaman zaman bu gruba dahil olabilmektedir.

BOY Faaliyetleri ve İş Gücü Yapısı

Yaygın bir kanı olarak, sivil hava ulaştırma aracı BOY faaliyetleri ile ilgili ilk, hatta çoğu zaman, tek akla gelen “uçak bakım” olsa da bu alan;

• Uçak,
• Hat bakımı,
• Ağır (hangar gerektiren) bakım,
• Motor,
• Komponent (veya aksesuar),

ile ilgili ana faaliyet alanlarından ve bu alanların (tahribatsız muayene, temizleme, yapısal onarım, kabin içi ve hatta ilgili seçkin yer destek teçhizatı uygulamaları gibi) alt faaliyetlerinden oluşur.

Hava aracı BOY faaliyetlerinde mevcut yaygın kanıya benzer genel bir kanı, mühendislik alanı dışında, hava aracı BOY ile ilgili iş gücü konusunda da mevcuttur. Genelde, hava aracı BOY ile ilgili işgücü konu olduğunda, bu alanda en üst seviyede uygulayıcı olan onaylayıcı teknisyen akla gelir ve genel olarak “Uçak Bakım Teknisyeni” şeklinde isimlendirilir. Gerçekte, belirtilen ana faaliyetler ve ilgili alt faaliyetlerinde, farklı seviyede bilişsel (kognitif) ve pratik beceriler kullanan işgücü mevcuttur. Tahmin edileceği gibi kariyer süreçleri;

• Farklı seviyede bilgi, beceri ve yetkinlik gerektiren iş ve iş grupları,
• Otoritenin alanlara göre belirlediği öğretim seviyesi, çalışma süresi, yaş,
• Kurumsal gelişim ve ihtiyaç belirlemeleri,

dikkate alınarak oluşturulmaktadır.

Bu konuda  havacılık otoritelerinin (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü - SHGM, European Aviation Safety Agency - EASA gibi) hava aracı BOY sahasının (motor, komponent hariç) uçak bakımı bölümünde yaptıkları belirlemeler gereği;

• Faaliyetler;
• Bakım uygulamalarında SHY-145 ve/veya EASA Part-145,
• Bakım ilişkili mühendislik uygulamalarında SHY-M ve/veya EASA Part-M,

kapsamında organize edilmeli,

• Bu faaliyetlerde görev alacak insan kaynağı,
• Lisansları¹ SHY-66 ve/veya EASA Part 66 sertifikasyon standartlarına uygun olmalı,
• Bu sertifikasyonun (A ve B1/B2 kategorilerinde) sağlanması için;

§  SHY-147 Temel Eğitim (ve/veya EASA Part-147 Basic Training),

§  SHY-147 Tip Eğitim (ve/veya EASA Part-147 Type Rating),

programlarını başarı ile tamamlamalıdır.

Uçak bakımında lisans sahibi, bu yetkisine;

• SHY-M veya SHY-145 kapsamında yetkili kuruluşlarca belirtilen gerekli şartları sağlamasına,
• Son iki yıllık sürede, en az altı ay süresince onaylı bakım faaliyetlerinde ilgili bakım işlerinde çalışmasına veya lisansın kendine verdiği hakları kullanmasına,

bağlı olarak sahiptir.

Otoritelerce yayınlanan söz konusu standartlar, mesleki kariyerin gelişiminde (akademik öğrenim geçmişine dayalı) onaylı bakım kuruluşlarında çalışma süresini de bir ön koşul olarak ortaya koymuştur. Bu süre içinde çalışanlar için farklı (Uçak Bakım [seviye 1, seviye 2 ve seviye 3] Teknisyen Yardımcısı veya “Çırak, Kalfa ve Usta” isimlendirmesine benzer) tanımlamalar yapılabilmektedir.  

Can EREL

Şubat 2012


Orjinal Metin: EREL, Can; “Türkiye’de Hava Aracı “Bakım, Onarım ve Yenileme” (BOY) Alanına Yönelik Örgün Öğretim Programlarının Değerlendirmes”, MSI Aylık Savunma Teknolojileri ve Strateji Dergisi Sayı 076, Şubat 2012.