Meslki Yeterlilik Seviyeleri (AB - MYK ve MEB)

Avrupa Birliği tarafından benimsenen yeterlilik seviyelerine ve Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından 23 Nisan 2008 tarihinde kabul edilen, “Hayat Boyu Öğrenmede Avrupa Yeterlilik Çerçevesi” referans seviyeleri ile ilgili detay açıklama, Tablo 1’de verilmiştir.

Seviye	Seviye Tanımlayıcı  [1]			Yeterlilik Örnekleri
	Bilgi	Beceri	Yetkinlik
8. seviye	Çalışan, bir alan ve alanlar arasındaki etkileşim hakkında en üst düzeyde öne çıkan bilgiye sahiptir.	Çalışan, araştırma ve/veya yenilik yaparken önemli sorunları çözmek ve mevcut bilgi veya profesyonel uygulamayı genişletmek ve yeniden tanımlamak için gereken, sentez ve değerlendirme dâhil, en gelişmiş ve uzmanlaşmış beceriye ve tekniğe sahiptir.	Çalışan yüksek düzeyde yetki, yenilik, özerklik, akademik ve profesyonel bütünlük sergiler. Araştırma ve yeni fikir ve süreçlerin gelişiminde sürekli bir sorumluluk (bağlılık) taşır.	Doktora derecesi.
7. seviye	Çalışan, özgün düşünmeye ve/veya araştırma yapmaya temel teşkil eden ve bir kısmı belli bir alanda öne çıkan yüksek derecede uzmanlaşmış bilgiye sahiptir. Bir alanla ilgili bilgiler ve farklı alanlar arasındaki etkileşim hakkında ciddi farkındalığa sahiptir.	Çalışan, yeni bilgi ve yöntemler geliştirmek ve farklı   alanlardaki bilgileri birleştirmek amacıyla yürütülen araştırma ve/veya yenilik faaliyetleri için gereken uzmanlaşmış sorun çözme becerilerine sahiptir.	Çalışan öngörülemeyen, karmaşık ve yeni stratejik yaklaşımlar gerektiren iş faaliyetlerini yönetir ve değiştirir.  Çalışma gruplarının profesyonel bilgi ve uygulamalarına katkıda bulunmada ve/veya stratejik performanslarını değerlendirmede sorumluluk alır.	Yüksek lisans derecesi. Uzman profesyonel yeterlilikler. Üst düzey yönetici yeterlilikleri.
6. seviye	Çalışan, bir alandaki teori ve ilkeleri eleştirel bir yaklaşımla anlamayı içeren ileri düzey bilgiye sahiptir.	Çalışan, uzmanlık gerektiren bir alanda karmaşık ve öngörülemeyen sorunları çözmek için gereken ustalığı (hakimiyeti) ve yeniliği ortaya koyan ileri düzey becerilere sahiptir.	Çalışan karmaşık teknik veya profesyonel faaliyet veya projeleri yönetir. Öngörülemeyen iş faaliyetlerinde karar verme sorumluluğu alır. Bireylerin ve grupların profesyonel gelişimlerini yönetmede sorumluluk alır.	Lisans derecesi. Profesyonel ve yönetici mesleki yeterlilikleri.
5. seviye	Çalışan, bir alanda kapsamlı, uzmanlaşma gerektiren, pratik ve teorik bilgiye ve bilgi temelinin sınırlarıyla ilgili farkındalığa sahiptir.	Çalışan, soyut sorunlara yaratıcı çözümler geliştirmek için gereken kapsamlı bir dizi bilişsel ve pratik becerilere sahiptir.	Çalışan öngörülemeyen değişimin bulunduğu iş faaliyetlerini yönetir ve denetler. Kendisinin ve diğerlerinin performansını değerlendirir ve geliştirir.	Ön lisans. İleri mesleki yeterlilikler.
4. seviye	Çalışan, bir alan içerisinde geniş kapsamlı, pratik ve teorik bilgiye sahiptir.	Çalışan, bir alanda belirli problemlere çözüm üretmek için gerekli olan bir dizi bilişsel ve pratik becerilere sahiptir.	Çalışan çoğunlukla öngörülebilir, ancak değişime tabi olan bir işi yaparken öz- idare kullanır. İş faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi için bir miktar sorumluluk alarak diğerlerinin rutin işlerini denetler.	Tam yetkinliği olan ara eleman yeterlilikleri (Yaygın Eğitim Sertifikası, Mesleki / Teknik Lise Diploması).
3. seviye	Çalışan, bir alanda olgulara, ilkelere, süreçlere ve genel kavramlara dair bilgiye sahiptir.	Çalışan, temel yöntemleri, araçları, malzeme ve bilgileri seçerek ve uygulayarak problemleri çözmek ve görevleri tamamlamak için gereken bir dizi bilişsel ve pratik becerilere sahiptir.	Çalışan görevlerin tamamlanmasıyla ilgili sorumluluk alır ve problemlerin çözümünde kendi davranışlarını ortama uyarlar.	Yarı-yetkin ara eleman yeterlilikleri (Yaygın Eğitim Sertifikası).
2. seviye	Çalışan, bir alanda temel pratik bilgiye sahiptir.	Çalışan, basit kuralları ve aletleri kullanarak görevleri yerine getirmek ve rutin problemleri çözmek için ilgili bilgileri kullanmada gereken temel bilişsel ve pratik becerilere sahiptir.	İş gözetim altında sınırlı özerklik ile yapılır.	Temel mesleki yeterlilikler (Yaygın Eğitim Sertifikası).
1. seviye	Çalışan, temel genel bilgiye sahiptir.	Çalışan, basit görevleri yerine getirmek için gereken temel becerilere sahiptir.	İş doğrudan gözetim altında belirli kurallarla tanımlanmış şekilde yapılır.	Meslek öncesi yeterlilikler (İlköğretim Diploması).

Tablo 1:  Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ) Referans Seviyeleri

Bilgi: Bir iş alanına ilişkin olgular, ilkeler, süreçler ve genel kavramlar hakkında (kuramsal ve/veya fiili) bilgiyi göstermektedir.

Beceri: Belirli bir konuda veya görevde performans gösterebilmek için gerekli olan bilişsel (mantıksal, sezgisel ve yaratıcı düşünme) ve pratik (el becerisi ve yöntem, malzeme, araç ve gereçlerin kullanımı) becerileri göstermektedir.

Yetkinlik: “Özerklik ve sorumluluk” ile ilgiyi göstermektedir.

 [1] Her seviyenin özellikleri, bilgi, beceri ve o seviye için gerekli öğrenmenin sonucunda ortaya konması beklenen yetkinlikleri tanımlayan bir “seviye tanımlayıcı” ile tanımlanmaktadır. Seviye belirlenirken: teorik ve pratik bilginin genişliği ve derinliği; kavramaya, yaratıcılığa ve pratiğe ilişkin becerilerin karmaşıklığı; entelektüel becerilerin karmaşıklığı; kişinin aldığı sorumluluğun miktarı; problem çözme ve/veya yaratıcılığın derecesi; ekip çalışması miktarı; liderlik ve hesap sorulabilirliğin kapsamı gibi ölçütler dikkate alınmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğünün de takip eden bölümde yer alan şemada gösterildiği şekilde eğitim / öğretim seviyelerinin standartlaşması yönünde çalışmaları mevcuttur.

Şema - 1:  Eğitim/Öğretim Referans Seviyeleri (MEB)

Bu belirlemeler, havacılık endüstrisi yönünden değerlendirilir ise;

1. Uluslararası geçerliliğe sahip referans seviyeleri de var iken, örneğin ön lisans ve/veya orta öğretim seviyesinde yetiştirilebilecek iş gücü için lisans seviyesinde öğretim programları uygulanması;

           a. İş açısından personel nitelik fazlalığı (over qualification),

           b. İş gücü yoğun, basit iş operasyonlarının detaylarında uzmanlaşma düşüklüğü,

           c. Birey açısından;

                   (1) Beklenti yüksekliği,

                   (2) İş niteliği düşüklüğü,

           d. Zamanla akut hale gelen motivasyon kaybı,

yaratarak -en genel ve makro hali ile- çok değerli ulusal bir kaynağın heba edilmesine neden olmaktadır. Bu durum, küresel rekabet edebilir ve etkin faaliyetin işgücü verimliliği ile yakın ilişkisi olan havacılık faaliyetlerinde deneyim, iş hakimiyeti ve maliyetler açısından küresel pazar beklentilerini karşılayabilecek niteliğe ulaşılmasını güçleştirebilecek, gerekli potansiyel var ve şartlar da müsait iken, sahip olunan ulusal fırsatların kaçırılması riski yaratabilecektir.

2. Havacılıkta küresel ve ulusal beklentileri karşılanabilmesi, “nicelik ve nitelikleri ile endüstrinin ihtiyacına ve amacına “TAM UYUMLU” meslek edindirilmiş ve istihdam edilmiş iş gücü” oluşturulabilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, yakın dönemden başlayarak;

           a. Uluslararası normların geçerliliğinin her seviyede sağlanması ve endüstriyel ihtiyaca uygunluk için Mesleki Yeterlilik Kurumunun belirlemeleri de dikkate alınarak öğretim seviyesi ve içeriğinin “işe tam olarak uyan nitelik ve bilgi (ne eksik ne de fazla)” anlayışının hakimiyeti,

           b. Meslek sahibi olma ve kariyer gelişimi süreçlerinde, endüstri uzmanlarının daha fazla sorumluluk alabilmesini sağlayacak teşvikler geliştirilmesini ve böylelikle yetiştirilecek iş gücü ile gerçekleştirilecek faaliyetlerin ülke, sektör, kurum ve kişisel açıdan daha etkili olması,

           c. Yüksek ve düşük nitelik gerektiren her iş grubunda uzmanlaşma ile iş etkinliğinin arttırılması,
          d. Öğretim programlarında (özel ve teknik olmayan (iş ve süreç yönetimi, kompozit, yüksek alaşımlı malzeme, özel bağlama elemanları, arıza arama ve giderme, sensör gibi) öğretim programlarının, sanal gerçeklik ve dijital tabanlı eğitim gibi) alan ve uygulamaların da  öğretim süreçlerinde dikkate alınması ve lisanın gerekliliklere göre belirlenmesi,

amaçları ile -uygun kompozisyonda belirlenmiş- uzmanların da katkısı sağlanarak havacılıkla ilişkili öğretim programlarının oluşturulmasının gerekli olduğu açıktır.

Can EREL

Mart 2012


Orjinal Metin: EREL, Can; “Türkiye’de Hava Aracı “Türkiye'de Havacılık Endüstrisine Yönelik Örgün Öğretim Programlarının Değerlendirmesi”, MSI Aylık Savunma Teknolojileri ve Strateji Dergisi Sayı 075, Ocak 2012.